یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین قطعات به‌کاررفته در خودرو تسمه تایم است. این قطعه کاربردی مانند سایر قطعات خودرو نیست که در صورت خراب شدن تعویض گردد. در نگهداری و تعویض تسمه تایم باید حساسیت زیادتری نسبت به خیلی دیگر از قطعات مصرفی خودرو به خرج داد، چراکه در صورت پاره شدن تسمه، خسارت سنگینی را متحمل خواهید شد.
تسمه تایم قطعه‌ای لاستیکی است که روی آن تعدادی دندانه وجود دارد و بر روی پولی‌های میل‌لنگ و میل‌سوپاپ قرار می‌گیرد. دندانه‌ها و اندازه تسمه بستگی به نوع خودرو دارد. در این مقاله از وب‌سایت کارنامه قصد داریم تا نکات کلیدی و مهمی در مورد تسمه تایم، زمان تعویض تسمه، خطر پارگی تسمه و … را با شما به اشتراک بگذاریم.
تسمه تایم چیست؟
همان‌طور که گفته شد تسمه تایم یکی از اصلی‌ترین قطعات بکار رفته در خودرو است. درواقع بدون تسمه تایم خودرو روشن نمی‌شود و حتی موتور خودرو نیز به حرکت درنمی‌آید. این تسمه با قرار گرفتن بر روی پولی‌های میل‌لنگ و میل‌سوپاپ، این دو قسمت موتور را به یکدیگر متصل می‌کند. زمان‌بندی عملکرد میل‌سوپاپ‌ها نیز توسط تسمه تایم انجام می‌شود. به‌طوری‌که با هر دو دور چرخش میل‌لنگ، میل‌سوپاپ یک دور می‌چرخد. یعنی تعداد دفعات چرخش میل‌سوپاپ نیم دور کمتر از میل‌لنگ است.
البته در برخی خودروها از زنجیر تایم بجای تسمه استفاده شده است. درواقع در خودروها، ابتدا زنجیر تایم برای تنظیم زمان‌بندی میل‌سوپاپ‌ها به‌کار می‌رفته است. هرکدام از این قطعات مزایا و معایب خود را دارند. زنجیر تایم در مقایسه با تسمه تایم عمر طولانی‌تری دارد، به‌طوری‌که عمر آن را برابر با عمر پیشرانه موتور می‌دانند. اما تسمه تایم با توجه به لاستیکی بودن طول عمر خاصی دارد و به‌موقع باید تعویض شود.
البته که مهم‌ترین مزیت تسمه نسبت به زنجیر بی‌صدا بودن آن است. زنجیر تایم به دلیل آهنی بودن سروصدای بیشتری در برابر تسمه تایم ایجاد می‌کند و هزینه بیشتری داشته و تعمیر آن هم سخت‌تر است. در خودروهای تولید شرکت‌های داخلی، به جز پیکان و پیکان وانت که از زنجیر تایم در آن‌ها استفاده شده است، سایر خودروها از تسمه تایم بهره می‌برند.
خطر پارگی تسمه تایم و مشکلات احتمالی آن
اگر تسمه تایم به‌موقع تعویض نشود امکان پاره شدن دارد. پاره شدن تسمه تایم خسارات زیادی را برای خودرو به همراه دارد. اولین قطعه‌ای که آسیب جدی می‌بیند سوپاپ‌ها هستند. پیستون‌ها و سوپاپ‌ها در داخل سیلندر قرار دارند و بر اساس چرخش میل‌لنگ و تنظیم زمان‌بندی میل‌سوپاپ، پیستون و سوپاپ‌ها برخوردی با یکدیگر ندارند. اما در صورت پاره شدن تسمه تایم این زمان‌بندی به هم می‌ریزد و پیستون‌ها و سوپاپ‌ها هم‌زمان به یکدیگر برخورد می‌کنند. این برخورد باعث خرابی سوپاپ‌ها می‌شود و در عملکرد خودرو اختلال ایجاد می‌کند. خرابی و کج شدن سوپاپ‌ها کمترین خسارتی است که به علت خرابی تسمه تایم شامل یک خودرو می‌شود. اگر دور موتور بالا باشد و تسمه پاره شود حتی ممکن است سیلندر نیز آسیب ببیند و نیاز به تعویض داشته باشد.
برخی از ماشین‌ها مثل خودروهای ساخت شرکت پژو بیشتر در معرض این نوع آسیب‌دیدگی هستند. در پرایدهای مدل‌پایین، برعکس پژوها با پاره شدن تسمه تایم هیچ مشکلی به وجود نمی‌آید و خودرو فقط خاموش می‌شود. دلیل آن هم کوتاه بودن شاتون‌ها است که به سوپاپ‌ها نمی‌رسد. پرایدهای یورو ۴ نیز همانند پژو بوده و در صورت پارگی تسمه تایم سوپاپ‌ها آسیب می‌بیند و موتور نیاز به تعمیر دارد. اما در مجموع در مدل‌های ریو این اتفاقات و خسارات به‌مراتب بیشتر از سایر خودروها است.
نکته‌ای که قابل‌توجه است و کمتر کسی به آن اهمیت می‌دهد تسمه دینام است. تسمه دینام به‌مراتب عمر بسیار کمتری نسبت به تسمه تایم دارد. معمولاً بعد از هر ۲۰ هزار کیلومتر، تسمه دینام نیاز به تعویض دارد. بیشتر مواقع تکه‌های پاره شده تسمه دینام به داخل محفظه تایمینگ رفته و باعث پاره شدن تسمه تایم می‌شود.
زمان تعویض تسمه تایم
تعویض تسمه تایم بستگی به عملکرد و کارکرد خودرو دارد. این‌گونه نیست که بگوییم این قطعه در تمامی خودروها باید در یک مدت‌زمان یا یک کیلومتر مشخص تعویض گردد. اما زمانی که کارکرد خودرو به ۶۰ هزار کیلومتر رسید بهتر است که تسمه تایم تعویض شود.
البته تنها کیلومتر ملاک خوبی برای تعویض تسمه تایم نیست، چراکه ممکن است خودرویی چندین سال کار نکرده باشد، که در این صورت تاریخ استفاده از تسمه گذشته و باید تعویض گردد. معمولاً از زمان تولید تسمه ۳ تا ۵ سال می‌توان از آن استفاده کرد.
پس برای تعویض، هم باید به مقدار کیلومتری که خودرو کارکرده و هم مدت‌زمانی که تسمه تولیدشده توجه کرد. اما همه ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود. گاهی نیاز است که تسمه تایم زودتر از زمان اعلام شده توسط شرکت خودروساز تعویض شود. در واقع علائمی وجود دارد که می‌تواند زنگ خطر پارگی تسمه تایم را برای شما به صدا درآورد. یکی از این علائم، افزایش دود خروجی از اگزوز است. این افزایش دود نشان می‌دهد که عمل احتراق در موتور به درستی انجام نمی‌شود و یکی از علت‌های این احتراق بد هم می‌تواند عملکرد بد تسمه تایم باشد. یکی دیگر از علائم استارت نخوردن ماشین است. وقتی شما استارت می‌زنید در حقیقت میل‌لنگ را به گردش درآورده و بعد هم یک سیکل احتراق موتور اتومبیل اتفاق می‌افتد تا اتومبیل روشن شود. وقتی تسمه تایم خوب کار نکند، شما با استارت زدن، میل‌لنگ را حرکت می‌دهید، اما این حرکت به میل سوپاپ به خوبی منتقل نمی‌شود و اتومبیل روشن نمی‌شود. یک علامت دیگر هم می‌تواند بد کار کردن موتور در هنگام حرکت باشد. مثلا قدرت موتور کاهش می‌یابد و دچار لغزش می‌شود که در حقیقت نشان دهنده آن است که دور موتور بد عمل می‌کند.
بهتر است در زمان تعویض تسمه تایم، بلبرینگ تایم نیز تعویض گردد. بلبرینگ طول عمر بیشتری نسبت به تسمه تایم دارد. معمولاً هر ۱۰۰ هزار کیلومتر بلبرینگ تعویض می‌شود، اما بهتر است همراه با تسمه این قطعه را نیز تعویض کنید؛ چراکه خراب شدن بلبرینگ همان خساراتی را در پی دارد که پاره شدن تسمه تایم به وجود می‌آورد.